گردشگری پزشکی (Medical Tourism)
در واقع گردشگری پزشکی رایج ترین و حساس ترین زیر شاخه گردشگری سلامت است. این سفر عموما برای درمان بیماری یا انجام عمل جراحی و یا چک آپ سلامت گردشگر در کلینیک‌ها و بیمارستان‌های کشوری با امکانات پزشکی بالا و هزینه‌های درمانی مناسب انجام می‌گیرد.
گردشگری پزشکی یا گردشگری درمانی حساس‌ترین نوع گردشگری در بین تمام انواع گردشگری‌ها است. زیرا به طور مستقیم با جان و سلامت گردشگر مرتبط است. گرچه بسیاری از کشورهای توریستی دنیا امروزه برای کسب درآمد، خدمات گردشگری درمانی ارائه می دهند، اما مطمئنا توانمندی یک کشور در علم پزشکی و خدمات درمانی برخلاف گردشگری تفریحی و ورزشی و … چیزی نیست که صرفا با ساخت و ساز و صرف پول بدست آید.
وجود پزشکان متبحر و با تجربه، سابقه علم پزشکی، وجود زیرساخت‌های درمانی و نظارتی، وجود بیمارستان‌ها و کلینیک‌های استاندارد، تجهیزات پزشکی کامل و به روز، همچنین وجود قوانین و نظارت‌های پزشکی جزو زیرساخت‌های مهم درمانی یک کشور به شمار می‌روند، تا آن کشور بتواند در مرحله بعدی با ادغام خدمات اقامتی و گردشگری اقدام به فعالیت در زمینه گردشگری سلامت کند. قابل ذکر است که کشور ایران دارای پیشینه پزشکی هزاران ساله است و همواره پزشکان ایرانی در سطح بین المللی شناخته شده بودند.
گردشگری پزشکی در ایران
در ایران متولیان گردشگری پزشکی شامل سه نهاد: وزارت میراث فرهنگی و گردشگری، وزارت بهداشت و درمان و وزارت امور خارجه می‌شود. توسعه و گسترش توریسم پزشکی نیازمند همیاری و همکاری بیشتری (در مقایسه با سایر کشورها) است.
طبق آمار سازمان بهداشت جهانی، تا سال ۲۰۱۱ میلادی، سالیانه ۵۰ میلیارد دلار از طریق توریسم پزشکی عاید کشورهای مقصد شد. در مورد ایران نیز اعتقاد بر این است که ایران توانایی جذب سالیانه حدود یک میلیون توریست پزشکی را دارد که این مقدار برابر با درآمدی معادل ۷ میلیارد دلار برای کشور خواهد بود. البته ایران در سال ۱۳۹۷ موفق شد سیصد و پنجاه هزار گردشگر خارجی که برای درمان آمده بودند را جذب کند.
در ایران کلیه امور مربوط به صدور و یا تمدید مجوزهای گردشگری سلامت از طریق وزارت میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی انجام می شود.
برنامه های وزارت بهداشت و درمان در زمینه گردشگری سلامت شامل تلاش برای جذب بیماران بین‌المللی، فراهم شدن مقدمات ورود آنها به کشور و نظارت دقیق بر مراکز درمانی می باشد. در این طرح بیمارستان‌های درجه یک کشور به عنوان مراکز درمانی معرفی شده و نظارت دقیقی بر عملکرد آنها صورت می‌گیرد. همچنین ارائه ویزای درمانی (یا ویزای سلامت) به اتباع دیگر کشورها جهت تسهیل ورود آنها به کشور، به وزارت امور خارجه محول شده است.
موقعیت خاص جغرافیایی، تنوع زیست بوم‌های طبیعی، بناهای منحصر به فرد تاریخی و غیره، ایران را به یک مقصد استثنایی برای گردشگری تبدیل کرده است. بیماران و خانواده آنها می‌توانند علاوه بر دریافت خدمات پزشکی مورد نیاز خود، از امکانات تفریحی و اقامتی نیز بهره ببرند تا سفری به یادماندنی را در کنار عزیزانشان تجربه کنند. ایران با برخورداری از تعداد بیشماری پزشک در تمامی تخصص‌ها، فضای مناسبی برای خدمات زیبایی و درمانی برای کشورهای منطقه و سراسر دنیا فراهم کرده است.
جاذبه‌های گردشگری پزشکی و سلامت در ایران
قیمت گردشگری پزشکی: شاید مهمترین مزیت ایران در گردشگری پزشکی، ارزان بودن خدمات به نسبت دیگر کشورها، خصوصا کشورهای اروپایی و آمریکاست. در حال حاضر هند پیشرو در ارائه ارزان‌ترین خدمات است که با ورود ایران به توریسم پزشکی و با توجه به امکانات و فرهنگ بهتر ایرانی‌ها و البته جاذبه‌های توریستی بسیار بیشتر، توانایی جذب توریست‌های بیشتری نسبت به هند وجود دارد. قیمت بسیار بالای خدمات پزشکی و صف‌های طولانی انتظار بیماران برای دریافت آنها در کشورهای دیگر، در کنار تسهیل مسافرت‌های هوایی، صنعت گردشگری سلامت را رونق بخشیده است. به گونه‌ای که در سال ۱۳۹۸، حدود ۶۰۰.۰۰۰ توریست سلامت برای دریافت خدمات زیبایی و درمانی به ایران مراجعه کردند. با توجه به آمار سال ۹۸ بیشترین گردشگران سلامت از کشور های افغانستان، عراق، آذربایجان، پاکستان، عمان، بحرین، کویت، ترکمنستان، هند و قطر به بیمارستان‌ها و مراکز جراحی محدود مراجعه کرده‌اند.
آب درمانی: آب درمانی جاذبه مهم دیگر ایران است که در توریسم سلامت بسیار مورد توجه است. طبق آمارها حدود ۴۵ میلیون گردشگر در جهان از آب درمانی برای معالجه خود استفاده می‌کنند که ایران با دارا بودن بیش از ۱۰۰۰ چشمه آب معدنی شناخته شده توانایی جذب سهم بالایی در این قسمت را دارد. در شمال غربی ایران، استان های اردبیل، آذربایجان شرقی و غربی و در ارتفاعات رشته کوه البرز و غرب آن، ده ها چشمه آب گرم و سرد با ترکیبات مختلف وجود دارد؛ مشگین شهر، سرعین، گاومیش گلی، شابیل، قزل داغ از شناخته شده ترین این چشمه های طبیعی هستند. استان های اصفهان و مرکزی در مرکز ایران، دارای چشمه های آب گرم با ترکیبات سولفور، بی کربنات و آهن هستند که در بعضی موارد در محل چشمه ها مراکز اسپا ایجاد شده است و حوضچه های عمومی و خصوصی در آن وجود دارد. در شمال و جنوب ایران نیز دهها چشمه آب گرم و سرد با انواع مختلف عناصر کمیاب وجود دارد که بدلیل خواص درمانیشان از دیرباز مورد استفاده مردم بوده است. بیماری های روماتیسمی، آرتروزهای مفصلی، همچنین بیماری های مربوط به معده، روده، کلیه، پوست، ریه، قلب و عروق از مهمترین بیماری هایی هستند که با توجه به ترکیبات اصلی آب معدنی، می توان از بالنئوتراپی (آب درمانی) بعنوان درمان مکمل آن ها استفاده نمود.
لجن درمانی: لجن درمانی در توریسم سلامت از جایگاه خوبی برخوردار است و ایران نیز با دارا بودن امکانات مناسب همچون سواحل دریاچه ارومیه یا دامنه‌های کوه تفتان، آمادگی دارد تا در این زمینه نیز جاذبه توریستی باشد.
نمک درمانی: یکی از جاذبه‌ها که به تازگی مورد توجه توریست‌های بین‌المللی قرار گرفته غار درمانی و نمک درمانی است. ایران با داشتن چندین گنبد نمکی می‌تواند در این خصوص نیز به یکی از قطب‌های گردشگری پزشکی تبدیل شود.
طب سنتی: جاذبه دیگری که در چند وقت اخیر در کشور مورد توجه قرار گرفته و حتی رشته‌های دانشگاهی آن در حال جذب دانشجو هستند، طب سنتی ایرانی است. طبق گفته‌های سیزیل الگود، مورخ پزشکی، طب ایران پیش از طب یونان وجود داشته و ایرانیان اصول آن چیزی که را که طب یونانی می‌نامند به یونانی‌ها یاد دادند.
طبیعت ایران: در مورد طبیعت و آب و هوا نیز ایران توانایی پیشتازی را دارد. نقاهت بمعنی بازیابی تدریجی سلامت و نیروی شخص پس از بیماری یا آسیب است. نقاهتگاه‌های ایران در دیلمان (گیلان)، جواهرده (مازندران) یا شاندیز (خراسان رضوی) از شهرت جهانی برخوردارند.
خدمات گردشگری پزشکی در ایران
بیمارستان ها، مراکز درمانی و آزمایشگاه های تخصصی در ایران همگام با سایر کشورهای پیشرفته ی جهان، مجهز به تکنولوژی های برتر در ارائه خدمات تشخیصی (تصویر برداری و...) و درمانی از جمله خدمات سرپایی و بستری می باشند. بسیاری از بیماران سایر کشورها، به ویژه کشورهای همسایه سالانه به ایران سفر می کنند تا از خدمات متنوع ومدرن پزشکی بهره مند شوند.
مدرن‌ترین تجهیزات بیمارستانی و به روز بودن دانش پزشکان ایرانی، هر جراحی و فرآیندی را برای بیمار امکان‌پذیر کرده است. صنعت گردشگری سلامت ایران خدمات پزشکی در حوزه‌های زیبایی و درمانی را به طور کامل پوشش می‌دهد. زیبایی صورت و اندام، دندانپزشکی زیبایی و درمانی، درمان نازایی، جراحی های لاغری، ارتوپدی، قلب، چشم پزشکی، تشخیص و درمان انواع سرطان، پیوند بافت و اعضا، جراحی های مغز و اعصاب و بسیاری از خدمات دیگر پزشکی در ایران ارائه می‌شود.
بیماران می‌توانند از سراسر جهان درباره مراحل و چگونگی درمان خود با پزشکان ایران مشورت کنند. مراکز گردشگری سلامت از بدو ورود بیمار به ایران تا بهبود قطعی حتی پس از بازگشت به محل زندگی در کنار او خواهند بود. بیماران می‌توانند از خدماتی مانند: تهیه بلیط هواپیما و ترانسفر فرودگاهی ، هماهنگی محل اقامت و فعالیت‌های گردشگری تفریحی ، اخذ ویزا در کوتاه‌ترین زمان ممکن ، پشتیبانی ۲۴ ساعته همراه و مترجم در طول سفر ، هماهنگی ویزیت با پزشک و اقدامات درمانی پس از آن ، فرآیند فالوآپ بیمار حتی پس از بازگشت به کشور خویش بهره‌مند شوند.