آشنایی با مفهوم گردشگری، تعاریف، تاریخچه و اهمیت آن در دنیای امروز
سفر یکی از لازمه های زندگی بشر است و زندگی بدون آن معنایی نخواهد داشت، سالانه میلیون ها انسان با دلایل گوناگون به نقاط مختلف جهان سفر می کنند و به بازدید از جاذبه ها و طبیعت می روند و بدین گونه به ماجراجویی می پردازند و بر تجربیات خود می افزایند. در دنیای امروز گردشگری سهم بزرگی از فرهنگ و اقتصاد را به خود اختصاص داده است و در آینده میزان این سهم بزرگتر هم خواهد شد.
تعریف گردشگری
گردشگری در اصل نوعی از سفر است که بین مبدا و مقصد انجام می گیرد. تفاوت آن با دیگر اشکال سفر در انگیزه است بدین معنا که انگیزه سفرهای گردشگری، گردشگری کردن و به اصطلاح گشت و گذار است که با هدف لذت بردن از سفر و جاذبه ها و منابع موجود در مسیر یا مقصد انجام می گیرد از اینرو گردشگری را می توان سفری دانست که با انگیزه گردش و اهداف استراحت و تفریح و لذت بردن از زمان فراغت بین مبدا و مقصد انجام می گیرد.
لغت گردشگری Tourism (توریسم) از کلمه تور Tour به معنای گشتن اخذ شده که ریشه در لغت لاتین Turn به معنای دور زدن رفت و برگشت بین مبدا و مقصد و چرخش دارد که از یونانی به اسپانیایی و فرانسه و در نهایت به انگلیسی راه یافته است و بخش دیگر ism به معنی اندیشه یا مکتب تشکیل شده است پس می توان کلمه توریسم را مکتبی دانست که پایه و اساس آن سفر است.
از زمان شکل گیری شهرها و گسترش تمدن های بشری انسان به دلیل روابط اقتصادی و اجتماعی با انگیزه های مختلف همواره در طول تاریخ گردشگری را تجربه کرده است. انقلاب صنعتی اگر چه باعث ایجاد یک سری مسائل و مشکلات برای جوامع شهری و روستایی شد ولی موجب گسترش راه ها و جاده ها، وسایل حمل و نقل و توسعه ارتباطات هم در سطح محلی و هم در سطح ملی و بین المللی شد که این خود باعث افزایش مسافرت ها و تفریحات به نقاط مختلف جهان گردید.بررسی تاریخچه گردشگری در ایران و جهان حاکی از رابطه نزدیک گردشگری با فرهنگ است به طوری که به نظر می رسد شناخت فرهنگ و تعاملات فرهنگی یکی از اولین و مهمترین اهداف و انگیزه های گردشگران در طول تاریخ بوده است.
تاریخچه گردشگری
انسان های اولیه در سطح زمین دائما به دنبال کنجکاوی و شناخت طبیعت بوده اند و برای یافتن غذا، پناهگاه، فرار از خطر و کسب امنیت، گذران اوقات فراغت و محیط زندگی بهتر تلاش می کردند. گذر زمان باعث شد که حرکت ها و جنبش های انسان همراه با میل به گردش و رسیدن به شور و نشاط، ماجراجویی و اکتشاف صورت گیرد و در نهایت به تمایل او برای سفر تبدیل شود. قدیمی ترین اشکال گردشگری، مسافرت های اشراف و شاهزاده های جوان را در بر می گیرد که به عنوان یک برنامه آموزشی و به منظور آشنایی با شیوه های مختلف حکومت و زندگی مردم به نقاط مختلف صورت می گرفت. گردشگری و سفر از عادات قدیم طبقه حاکم و ثروتمند در جوامع بوده است.
بر اساس اطلاعات تاریخی، قرن ها پیش از میلاد مسیح، فینیقی ها که اکثرا تاجر بودند، از طریق راه های زمینی و دریایی به منظور عرضه و فروش محصولات خود و خرید اجناس و محصولات نقاط دیگر دنیا به مسافرت می پرداختند. شجاعت و استقبال آنها از خطر، بهانه ای را برای نشر تمدن وگسترش فرهنگ اقوام مختلف و آشنا ساختن آنها با یکدیگر را فراهم نمود.
در قرن ۱۹ دو پیشرفت عمده تکنولوژیک بر گسترش صنعت گردشگری تأثیرات جدی گذاشت که نخستین آن حمل و نقل ریلی بود و دومین عنصر مهم در این زمینه تولید کشتی بخار بود. در این قرن مسافرت توسط دلیجان نیز عمومیت یافت و قهوه خانه های بین راهی ماحصل این امر به حساب می آیند. اتومبیل در آغاز قرن ۲۰ به طور جدی به عرصه حمل و نقل وارد گردید، امروزه بیش از ۸۰ درصد سفرها توسط خودروها انجام می پذیرد. کمتر از دو دهه بعد از نخستین پرواز هواپیما صنعت گردشگری نیز شاهد حضور حمل و نقل هوایی گردید و در دهه ۱۹۵۰ اختراع موتور جت تحولی جدی در صنعت حمل و نقل هوایی و در واقع در صنعت گردشگری به حساب می آید.
سازمان جهانی گردشگری
یکی از مهمترین تشکیلاتی که در زمینه جهانگردی و در سطح بین المللی فعالیت می کند سازمان جهانی جهانگردی World Tourism Organization (WTO) نام دارد پس از شکل گیری سازمان جهانی جهانگردی در سال ۱۹۷۰ در مکزیک، نخستین اجلاس عمومی آن در سال ۱۹۷۵ به دعوت اسپانیا در مادرید برگزار شد و مادرید به عنوان مقر دائمی WTO قرار داده شد. ایران از سال ۱۳۴۲ ابتدا به عضویت اتحادیه بین المللی سازمان های رسمی جهانگردی و سپس در سال ۱۳۵۴ به عضویت کامل سازمان جهانی جهانگردی در آمده است. سالروز بنیانگذاری سازمان جهانی جهانگردی ۲۷ سپتامبر ۱۹۷۰ از سال ۱۹۷۹ به عنوان روز جهانی جهانگردی معرفی شده است که مصادف با ۵ مهر در ایران می باشد. سازمان جهانی جهانگردی در سال ۱۹۹۱ کنفرانسی در شهر اتاوا پایتخت کانادا تشکیل داد و تعاریف زیر را از جهانگرد و جهانگردی ارائه نمود.
توریسم، جهانگردی، گردشگری: به عمل فردی که به مسافرت می رود و در آن مکان که خارج از محیط زندگی وی است برای مدتی کمتر از یکسال جهت تفریح و گردش و دیگر هدف ها اقامت نماید گفته می شود.
توریست، جهانگرد، گردشگر: کسی که برای مدت زمانی حداقل یک شب و کمتر از یک سال به محلی غیر از وطن یا محل سکونت خود مسافرت می کند و هدف او کار کردن و کسب درآمد نیست.
اهمیت اقتصادی گردشگری
براساس پیش بینی سازمان جهانی گردشگری این صنعت که از پویا ترین بخشهای اقتصادی جهان است، در آینده ای نزدیک از نظر کسب در آمد در راس صنایع موجود دنیا قرار خواهد گرفت. هم اکنون نیز چرخش اقتصادی این حوزه حجم عظیمی از تجارت بین المللی است که کشورهای مختلف با آگاهی از این درآمد سرشار، اهمیت ویژه ای را برای گسترش این بخش در اقتصاد خود قائل هستند. براساس آمار ارائه شده میزان تراکنش و حجم پولی جابجا شده توسط گردشگران دنیا طی یک سال در حدود دو برابر درآمد سالانه کشورهای عضو اوپک از محل فروش نفت است.
بانک جهانی در تازه ترین گزارش خود درباره گردشگری، آن را یک محرک مناسب برای رشد اقتصادی دانست. صنعت 6/7 تریلیون دلاری سفر، بزرگترین صنعت بخش خدمات در جهان به شمار می رود و بیش از ۱۰درصد از تولید ناخالص جهان را به خود اختصاص داده است. رشد صنعت گردشگری می تواند تولید ناخالص داخلی کشورهای گردشگرپذیر را افزایش دهد و درآمد مالیاتی بیشتر را نصیب دولت این کشورها کند.