جاذبه های گردشگری شیراز

شیراز شهری تاریخی و گردشگری در قسمت جنوبی فلات ایران با وسعتی در حدود 240 کیلومتر مربع می باشد. شهر شیراز مرکز استان فارس و پنجمین شهر بزرگ و پر جمعیت ایران است. شیراز از دیرباز محل سکونت اقوام کهن ایرانی بوده و از در دوره های مختلف تاریخی نیز پایتخت حکمرانان زمان بوده است. برطبق تاریخ ایران، چاپ دانشگاه کمبریج، «سکونت دایمی در محل شهر شیراز شاید به دوران ساسانی و حتی پیش از آن برسد. اما اولین اشاره های معتبر در مورد این شهر به اوایل دوران اسلامی بر می گردد.» به نوشته دانشنامه اسلامی نیز شیراز شهری است بنا شده در دوران اسلامی در محلی که از زمان ساسانی یا احتمالا پیش از آن سکونت گاه دایمی انسان بوده است. مردم شیراز به زبان فارسی با لهجه شیرازی سخن می گویند. بیشتر ساکنان شیراز مسلمان و شیعه دوازده امامی هستند. دیگر جوامع مذهبی این شهر اهل سنت، زرتشتیان، مسیحیان و یهودیان هستند.

اولین اشاره به نام شیراز، بر روی لوح های گلی عیلامی به ۲۰۰۰ سال پیش از میلاد، بازمی گردد. لوح های نوشته شده در عیلام قدیم به شهری به نام تیرازیس اشاره دارد. با توجه به فونتیک چنین برداشت می شود: تیراسیس یا سیراسیس، این اسم از نام سیراجیس در فارسی قدیم، گرفته شده است. نام شیراز در کتاب ها و اسناد تاریخی، با نام های مختلفی نظیر: تیرازیس، شیرازیس و شیراز به ثبت رسیده است. محل اولیه این شهر در محل قلعه ابونصر بوده است. شیراز در دوران بنی امیه به محل فعلی منتقل می شود، و به بهای نابودی اصطخر – پایتخت قدیمی فارس – رونق می گیرد. این شهر در دوران صفاریان، بوییان و زندیان، پایتخت ایران بوده است. طبق روایتی سنتی بنای شیراز توسط تهمورث، از پادشاهان پیشدادی صورت گرفته و با گذشت زمان این شهر رو به ویرانی گذاشت.

در سده چهارم و پنجم هجری قمری سلسله آل بویه فارس، شیراز را به پایتختی برگزیدند و مساجد، قصرها، کتابخانه و کانال آب رسانی از رودخانه کر در آن بنا نمودند. در این دوران شیراز به بزرگ ترین شهر استان فارس تبدیل شده بود. اتابکان فارس (سَلغُریان) از نیمه سده ۶ هجری بر شیراز حکمرانی کردند. در دوره آن ها شیراز شکوفا شد و بناهای متعددی نظیر مدرسه، بیمارستان و بازار اتابک ساخته شد. به تدبیر اتابکان در حمله چنگیز خان مغول، شیراز از تخریب و قتل عام در امان ماند چرا که حکمرانان سلغری، به پرداخت مالیات به مغولان رضایت دادند. در دوران صفویه بناهای متعددی در شیراز مانند مدرسه خان، قصری در محل میدان و حصاری بدور شهر ساخته شد.

کریم خان زند شیراز را در سال ۱۱۸۰ هجری قمری به عنوان پایتخت سلطنت خود برگزید. در این دوران شیراز رونقی دوباره یافت و شیشه ساخت شیراز به تمام ایران صادر می شد. به دستور کریم خان بناهای متعددی مانند ارگ جدید شهر، بازار وکیل، دیوان خانه، توپ خانه، یک مسجد باشکوه و چند هزار مسکن برای لرها که در سپاه کریم خان بودند بنا شد. پس از جنگ جهانی دوم شیراز پیشرفت زیادی داشت. در سال ۱۳۵۳ خورشیدی شیراز از نظر بزرگی پس از شهرهای صنعتی تبریز و اصفهان و شهر مذهبی مشهد قرار داشت.

شهر شیراز، از لحاظ جغرافیایی در جنوب غربی ایران و در بخش مرکزی فارس قرار دارد. اطراف شیراز را رشته کوه های به نسبت مرتفعی به شکل حصاری استوار، احاطه کرده اند که از لحاظ راهبردی و حفظ شهر اهمیت ویژه ای دارند. این شهر از سمت غرب به کوه دراک، از سمت شمال به کوه های بمو، سبزپوشان، چهل مقام و باباکوهی (از رشته کوه های زاگرس) محدود شده است و ارتفاع آن از سطح دریا بین ۱۴۸۰ تا ۱۶۷۰ متر در نقاط مختلف شهر متغیر است. رودخانه خشک شیراز رودخانه فصلی است که پس از عبور از شهر شیراز به سمت جنوب شرقی حوضه خود متمایل شده و به دریاچه مهارلو می ریزد. آب و هوا و اقلیم این شهر نیمه خشک است. هوای این شهر در تابستان گرم است با متوسط دمای 38.8 درجه سانتی گراد و در زمستان، میانگین دمای آن پایین تر از انجماد در ماه های دی و بهمن است. بهترین زمان برای سفر به شیراز فروردین و اردیبهشت و فصل پاییز می باشد.

شیراز پایتخت فرهنگی ایران است.. شیراز به شهر شعر، باغ، نارنج و ترنج و گل و بلبل معروف است. باغ در فرهنگ ایرانیان از جایگاه ویژه ای برخوردار است و شیراز از قدیم به داشتن باغ های بسیار و زیبا مشهور بوده است. شیراز از دوران باستان باغ های انگور فراوانی داشته است. امروزه بیشتر باغ های این شهر در شمال غرب آن واقع شده اند. آثار صنایع دستی شیراز دارای تنوع بسیاری است. تولید محصولات صنایع دستی نشان از پیوند عمیق تولیدات دست ساز در این منطقه با حیات فردی و اجتماعی مردمان آن دارد. تولیدات چوبی از جمله خاتم کاری، که شاید بیش از تمامی هنرها در شیراز مشهور است، معرق کاری، منبت کاری چوب، صنایع دستی سفالی و سرامیکی، از جمله سفالگری، کاشی معرق، کاشی هفت رنگ، هنرهای فلزی از جمله نقره کاری و قلم زنی، دست بافته هایی چون گلیم و گبه، حصیر و بوریا، در کنار شیشه گری سنتی، نمدمالی، گچ بری، گیوه بافی و نیز نگارگری که از دیرباز نام این شهر را در میان مکاتب نقاشی ایران برجسته کرد، شیراز را در کنار سه شهر و روستای دیگر در ایران شایسته حضور در فهرست شهرهای جهانی صنایع دستی در سال ۲۰۲۰ میلادی کرد. با تصویب شورای شهر شیراز و تأیید مجلس شورای اسلامی روز میانی بهار، ۱۵ اردیبهشت به نام روز شیراز نام گذاری شده است.

جاذبه ها و دیدنی های شهر شیراز

شیراز با وجود تاریخچه قدیمی و آثار باستانی فراوان آن یکی از شهرهای نمونه جهان می باشد. این شهر که از زیبایی های کم نظیر تاریخی برخوردار است، هرساله پذیرای گردشگران بسیاری از سراسر ایران و جهان است.

تخت جمشید: تخت جمشید، پارسه یا پرسپولیس این میراث جهانی یونسکو در حدود ۷۰ کیلومتری شمال شرقی شیراز واقع شده است. پرسپولیس پایتخت باشکوه و تشریفاتی پادشاهی ایران در زمان امپراتوری هخامنشیان بوده است. بنیان گذار تخت جمشید داریوش بزرگ بود، البته پس از او پسرش خشایارشاه و نوه اش اردشیر یکم با افزودن بناهای دیگر، این مجموعه را گسترش دادند و به مدت حدود ۲۰۰ سال آباد بوده است. مجموعه کاخ های تخت جمشید، در سال ۳۳۰ پیش از میلاد به دست اسکندر مقدونی به آتش کشیده شد، از بناهای بر جای مانده و نیمه ویرانه، بنای مدخل اصلی تخت جمشید است که به کاخ آپادانا معروف است و مشتمل بر یک تالار مرکزی با ۳۶ ستون و سه ایوان ۱۲ ستونی درقسمت های شمالی، جنوبی و شرقی است که ایوان های شمالی و شرقی آن به وسیله پلکان هایی به حیاط های مقابل متصل و مربوط می شوند. بلندی صفه در محل کاخ آپادانا ۱۶ متر و بلندی ستون های آن ۱۸ متر است. این مجموعه در فهرست آثار تاریخی ایران و نیز در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.

مجموعه باستانی پاسارگاد: مجموعه پاسارگاد در جایی بین دشت مرغاب و جلگه پاسارگاد واقع شده است. این مکان را به عنوان نخستین پایتخت امپراتوری هخامنشیان می شناسند. این منطقه همچنین اصلی ترین و وسیع ترین محوطه هخامنشی دنیا را در خود جای داده است و متنوع ترین و بیشترین آثار این دوره در آن به چشم می خورد. آرامگاه کوروش بزرگ مهمترین و مشهورترین اثر این مجموعه است که گفته می شود به دستور خود کوروش و با نظارت وی ساخته شده است. این سازه با بنای ساده اما بسیار زیبا و چشمگیر که با 156 متر مربع مساحت و 11 متر ارتفاع طراحی هوشمندانه ای دارد که هر ببیننده ای را به یاد زیگورات ها و نیایشگاه های کهن می اندازد. در مجموعه پاسارگاد بقایای آثاری چون: کاروانسرای مظفری، کاخ اختصاصی، کاخ بارعام، مجموعه باغ ایرانی، کاخ دروازه، سنگ دروازه، برج سنگی، تل تخت، محوطه مقدس نیز بجای مانده است.

حافظیه: حافظیه آرامگاه خواجه شمس الدین محمد حافظ شیرازی معروف به لسان الغیب، ترجمان الاسرار و لسان العرفا، شاعر بزرگ قرن هشتم ایران و یکی از سخنوران نامی جهان است. وزیر حكمران گورکانی به نام شمس الدین محمد یغمایی بر فراز قبر حافظ عمارت گنبدی بنا كرد و جلوی آن را حوض بزرگی ساخت كه از آب ركن آباد پر می شد. این بنا در اوایل قرن یازدهم هجری در زمان سلطنت شاه عباس مرمت شد. در زمان نادر شاه افشار نیز تعمیراتی بر آرامگاه انجام گرفت؛ اما بنیادی ترین كار بر مزار حافظ در زمان كریمخان زند بود. در سال ۱۳۱۴ خورشیدی به کوشش مرحوم علی اصغر حکمت شیرازی (وزیر فرهنگ وقت) و علی ریاضی (رئیس فرهنگ وقت) طرح نقشه آرامگاه حافظ، به شکل کنونی آن با طراحی و نظارت مهندس «آندره گدار» شرق شناس و ایران شناس بزرگ فرانسوی تهیه شد و در سال ۱۳۱۶ به اتمام رسید.

آرامگاه سعدی: مشرف (شرف) الدین مصلح شیرازی معروف به سعدی شیرازی، شاعر و نویسنده توانمند ایرانی قرن هفتم هجری قمری بوده است. شیخ اجل در خانقاه سعدی که در اواخر عمرش محل زندگی وی بود دفن شد. برای اولین بار در قرن هفتم توسط خواجه شمس الدین محمد صاحب دیوانی وزیر معروف آباقاخان، مقبره ای بر فراز قبر سعدی ساخته شد. در سال ۱۱۸۷ هجری قمری به دستور کریم خان زند، عمارتی ملوکانه از گچ و آجر بر فراز مزار شیخ بنا شد. در سال ۱۳۲۹ توسط علی اصغر حمکت و انجمن آثار ملی ایران، بنای کنونی به جای ساختمان قدیمی ساخته شد. این بنا با اقتباس از کاخ چهلستون و تلفیقی از معماری قدیم و جدید ایرانی ساخته شد. ورودی آرامگاه توسط آندره گدار فرانسوی طراحی شده است.

باغ ارم: باغ ارم شیراز، یکی از باشکوه ترین باغ های ایرانی است که قدمت آن به زمان خاندان های سلطنتی مغول (آل اینجو) و سلجوقیان بر می گردد. شهرت باغ ارم بیشتر به خاطر وجود درخت های سرو کم نظیر در خیابان میانی این باغ است. این باغ از زمان صفویه به بعد آباد و باشکوه بوده و در دوران زندیه نیز مرمت و بازسازی شده است. در سال های 1350 - 1345 خورشیدی، باغ ارم با اعتبار واگذاری از طرف سازمان برنامه و بودجه و زیر نظر مسئولان وقت دانشگاه، تعمیر و مرمت شد. در سی وپنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو در تاریخ ۶ تیرماه ۱۳۹۰، باغ ارم شیراز در فهرست میراث جهانی ثبت شد.

ارگ کریم خانی: ارگ کریم خانی از مشهورترین آثار بجا مانده دوران زندیه در شیراز که در سال ۱۱۸۰ هجری قمری ساخته شده است محل زندگی و حکمرانی وکیل الرعایا کریم خان زند بوده است. ارگ کریمخانی در دوره های مختلف کاربری های متفاوتی داشته است، در دوران قاجار به عنوان دارالحکومه امرایی که به استانداری فارس منصوب می شدند بود و در دوران پهلوی اول به عنوان زندان شهربانی مورد استفاده بود که باعث آسیب این بنا گردید. معماری ارگ کریمخان به شیوه اصفهانی و از نوع معماری درونگرا است. نمای بیرونی ارگ بسیار ساده و بناهای درونی آن دارای تزئینات ظریفی است. در قسمت جنوب شرقی ارگ حمامی از دوره زندیه هنوز پا برجا است. این حمام چهار ستون سنگی یک پارچه دارد که در داخل گرمخانه قرار دارند و روی آن ها تزیینات بسیار جالبی کار شده است.

بازار وکیل شیراز: بازار وکیل از سازه های دوران زندیه و از بازارهای تاریخی و سنتی مشهور ایران است. این بازار به فرمان وکیل الرعایا ساخته شد. به استناد نوشته های تاریخی ساخت بازار وکیل از سال 1172 تا 1193 به طول می انجامد. بنای بازار از جنس گچ، آجر و آهک و ستون هایی از جنس سنگ تراشیده است که استحکام آن را تضمین می کند. سقف چهارسوق بازار وکیل حدود 10 متر ارتفاع دارد، از این سقف چهار بازار منشعب می شود. پیش از این یک حوض مرمرین که آب آن از آبراهی در بازار تامین می شد زیر سقف چهار سوق قرار داشت که امروزه به دلیل بالا آمدن کف بازار از بین رفته ولی آبراه آن همچنان وجود دارد.

مسجد نصیرالملک: مسجد نصیر الملک که به مسجد صورتی نیز شناخته می شود، از بناهای دوران قاجار در شیراز می باشد. این مسجد به دستور میرزا حسن علی ملقب به نصیرالملک شد که یکی از بزرگان سلسله قاجار بود ساخته شد. ساخت این مسجد زیبا حدود 12 سال به طول انجامید. به دلیل کاشی کاری های هفت رنگ و زیبای این مسجد که رنگ صورتی نیز در آن ها دیده می شود به این نام نیز شناخته شده است. همچنین شیشه کاری های رنگی شبستان مسجد در هنگام تابش نور خورشید جلوه های رنگی زیبایی به جا می گذارند.

باغ دلگشا: باغ دلگشا از باغ های زیبای ایرانی است که قدمتی طولانی دارد. طبق بررسی های انجام شده قدمت این باغ به دوران ساسانی باز میگردد. این باغ در دوران های مختلف تاریخی دارای آسیب هایی شده است ولی به در دوران زندیه به آن رسیدگی شده و عمارت سه طبقه زیبایی به سبک ساسانی در میان آن احداث شده است. سقف هایی از چوب با گچبری های زیبا به همراه آینه کاری ها و نقاشی هایی از رنگ روغن به زیبایی این عمارت می افزایند. بیشتر درختان این باغ نارنج است که زیبایی آن را در فصل بهار چند برابر می کند. این باغ در نزدیک آرامگاه سعدی قرار دارد و آب این باغ چشمه قنات آرامگاه سعدی تامین می شود. نکته جالب در خصوص باغ دلگشا این است که ساخت نخستین عمارت کلاه فرنگی در ایران در این باغ به ثبت رسیده است.

باغ موزه هفت تنان: باغ هفت تنان یا موزه سنگ هفت تنان از مکان های دیدنی شیراز است. گفته می شود این محل خانقاه درویشان و مکان دفن هفت عارف بزرگی است که در دوران های گذشته می زیسته اند و در زمان کریم خان زند برای حفظ شأن آن ها دستور می دهد تا هفت سنگ قبر یک اندازه بر روی محل دفن آنان قرار گیرد و از آنجایی که این عارفان گمنام بودند هیچ سنگ نوشته ای برای آن ها ساخته نشد. این مکان تا چندی پیش محل عبادت درویشان بود و پس از مرمت به موزه سنگ تبدیل گردید. عمارت این باغ در دوره زندیه بنا گردیده یکی از نکات جالب در خصوص تالارهای این بنا، استوار شدن سقف آن بر روی دو ستون سنگی یکپارچه و زیباست. ستون های چوبی و سقف ایوان با استفاده از نقاشی های رنگ روغن پرمفهوم تزیین شده اند و کف این قسمت پوشیده از کاشی های قرمز رنگ و سنگ مرمر لیمویی است. در این تالارها نقاشی هایی به سبک دوره زندیه وجود دارد که بسیار چشم نواز است و یکی از آن ها گویای پنج مجلس است.

شیراز به عنوان یکی از مهم ترین مراکز گردشگری و توریستی ایران مطرح بوده و با جاذبه های تاریخی فراوان برای گردشگران داخلی و خارجی شناخته شده است. علاوه بر جاذبه ها و دیدنی های یاد دشه در بالا گردشگران می توانند از جاذبه های شهر شیراز مانند: شاهچراغ، آتشکده صمیکان، آرامگاه خواجوی کرمانی، باغ جهان نما، باغ تخت، باغ چهل تن، باغ عفیف آباد، باغ نارنجستان قوام، خانه صالحی، چاه مرتاض علی، حمام باغ نشاط، عمارت باغ ایلخانی، عمارت باغ نشاط، عمارت دیوانخانه، عمارت کلاه فرنگی باغ نظر، مسجد نصیرالملک، قصر ابونصر، قلعه کک ها، مدرسه آقاباباخان، مدرسه خان، موزه پارس، و نقش برجسته بهرام در برم دلک دیدن نمایند.

معروف ترین غذاهای شیراز

شیراز تنها به حافظیه، سعدیه، باغ ها، اماکن تاریخی، مذهبی، فرهنگی و گردشگری معروف نیست بلکه غذاهای این شهر نیز برای خود ادعا های فراوانی دارند. شهر شیراز نیز همانند سایر نقاط جهان و همینطور سایر شهرهای ایران غذاها و تنقلات متنوع و لذیذی دارد که در نوع خود بی‌نظیر هستند. طرز تهیه آن ها با روش های خاصی انجام می شود و مواد اولیه، موادی هستند که همه جا به راحتی یافت می شوند. عرقیات و نوشیدنی‌های طبیعی در میان عادت غذایی مردم شیراز جایگاه خاصی دارد. معمولاً در غذاهای شیرازی، به‌جای گوشت‌های تکه‌ای، گوشت‌های قلقلی را می‌بینید. این سبک گوشت در غذاهای شیرازی معمول‌تر و محبوب‌تر است. با توجه به اینکه شیراز مرکبات فراوانی هم دارد، هیچ بعید نیست که در غذاهایشان، اغلب لیمو، نارنج یا پرتقال ببینید.

کلم پلو شیرازی: ترکیب کلم قمری، پیاز، برنج، گوشت چرخ کرده، آرد نخودچی، ادویه و سبزی‌های معطر همانند تره، ریحان، ترخون و شوید است.

قنبر پلو شیرازی: این غذا شامل برنج، گوشت چرخ کرده، مغز گردو، پیاز، انار یا رب انار، آرد نخودچی، کشمش و ادویه است

آش سبزی: ترکیب برنج، گوشت، لوبیا سفید، عدس، نخود، دارچین، روغن و سبزی‌هایی همانند تره، ترخون و شوید.

شکر پلو: شکر، برنج، خلال پسته، خلال بادام، خلال پوست نارنگی و زعفران که با خورشت قیمه سرو می شود.

آش ماست: شامل برنج، لپه، گوشت، پیاز، ماست، ادویه و سبزی‌های شوید و ترخون است.

قورمه به: از به، شکر، گوشت، پیاز، زعفران و ادویه تهیه می شود.

یخنی نخود: همان آبگوشت یا دیزی است با گوشت، نخود، سیب زمینی، پیاز، نمک، فلفل و زردچوبه تهیه و با نان سرو می شود.

دمپختک: غذایی بدون گوشت که با برنج، عدس، هویج، کلم پیچ، ادویه و سبزی‌هایی همانند تره، جعفری، شوید، ریحان و ترخون تهیه می شود.

کوفته سبزی: ترکیب گوشت، برنج، نخود، پیاز و سبزی که با گردو و آلو پر می شود و سس آن با سبزی و برنج آماده می‌شود و شبیه به آش است.